Sake Rijpkema

Fotografie

Reportages - en meer

Brickfields Schooltjes

In West Bengalen, een Indiase deelstaat met Kolkata (Calcutta) als hoofdstad, zijn zo'n 2000 zogenaamde "Brickfields". Dit zijn steenfabrieken die langs de rivieren daar liggen. Het gebied is deel van de Ganges-delta, net als het naburige Bangladesh (dat was ooit Oost Bengalen). Het werk op die steenfabrieken is zwaar, de werkomstandigheden zijn slecht, en de beloning voor de arbeiders is laag. Gevolg is dat er vrijwel geen mensen uit West Bengalen zelf willen werken, de meeste mensen die er werken zijn dan ook "migrant workers", ofwel gastarbeiders, uit armere Indiase deelstaten zoals Bihar en Orissa, en zelfs ook uit Bangladesh. Het is seizoendsarbeid, het seizoen begint in september, oktober, en duurt tot de volgende moesson in juni. Dan overstroomt het voor de stenen afgegraven gebied, wordt nieuwe klei afgezet, en kan het nieuwe seizoen weer beginnen.

De gastarbeiders worden door koppelbazen geronseld in arme dorpen, en die richten zich niet op losse arbeiders, maar op hele gezinnen van minstens 5 personen die vaak al schulden hebben. Die krijgen een bedrag aangeboden van pakweg 18.000 roepies, dat is zo'n € 250, een gigantisch en heel verleidelijk bedrag voor arme mensen in India. Daarmee kunnen in eenmaal alle bestaande schulden worden afbetaald. Maar daarmee staan ze wel meteen zwaar in de schuld bij de betreffende steenfabriek, en dit kan dan ook gezien worden als een vorm van schuldenslavernij. Het hele gezin, inclusief de kinderen, moet vervolgens maandenlang werken om deze schuld af te betalen. Wekelijks krijgen ze nog een klein bedrag voor kleine uitgaven, en aan het eind van het seizoen krijgen ze het totaal verdiende bedrag (afhankelijk van de productie die het gezin draaide) minus het bedrag wat ze in het begin kregen en de wekelijkse kleine uitkeringen.

Hoewel kinderarbeid officieel verboden is in India worden de kinderen wel degelijk geacht hier mee te werken. De meeste kinderen op de steenfabrieken gaan dan ook niet naar school, het hele leven gedurende het seizoen speelt zich af op het terrein van de steenfabrieken. Een NGO in Kolkata (het Kolkata Mary Ward Social Centre, KMWSC) heeft zich het lot van deze kinderen aangetrokken en is begonnen met het stichten van schooltjes op het terrein van de steenfabrieken zelf. Dit vraagt de nodige takt en onderhandelingen met de fabrieksdirecteuren die daar weinig eigen belang bij hebben. Maar momenteel hebben ze rond Kolkata daadwerkelijk zo'n 60 schooltjes draaien waar ruim 3000 leerlingen 3 uur per dag ('s ochtends van 7 tot 10 uur) les krijgen en wat extra eten (zoals wat brood en een banaan). Daarna moet er alsnog gewerkt worden...

Het niveau van onderwijs is niet erg hoog. Dit is mede het gevolg van het feit dat de meeste schooltjes maar twee klassen hebben (gemiddeld 25 leerlingen per klas) zodat binnen een klasje grote leeftijdsverschillen zijn. En daarbij komt ook nog dat de leerlingen meestal afkomstig zijn uit verschillende deelstaten, en dan ook verschillende talen spreken. Er is ook nauwelijks sprake van continuiteit doordat na afloop van het seizoen de families terug gaan naar hun eigen dorpen, om het volgende seizoen hoogst waarschijnlijk terug te keren naar een andere steenfabriek. Het lesprogramma is weliswaar goed doordacht, maar gaat niet veel verder dan wat Hindi (de eerste taal in India -- Engels is de officiele tweede taal), wat rekenen en wat algemene kennis. Gekoppeld aan dit schoolprogramma is ook een medisch programma waardoor de kinderen eens in de maand ook gezien worden door een arts.

Samen met Nederlandse vertegenwoordigers van Calcutta Rescue bezocht ik 3 of 4 schooltjes op verschillende steenfabrieken. We hadden daarvoor maar weinig tijd, want wij bereikten het gebied pas om een uur of negen, en om tien uur was de schooltijd alweer voorbij. Ik had graag ook het werk op de Brickfields zelf gefotografeerd, maar dat werd mij helaas verboden. De medewerkers van het KMWSC waren begrijpelijkerwijs bang de fabrieksdirecteuren tegen zich in het harnas te jagen, en die willen sowieso uiteraard niet dat er foto's van kinderarbeid op hun steenfabriek gemaakt en gepubliceerd zouden worden -- ook zij weten natuurlijk heel goed dat kinderarbeid verboden is...